Μια μαγική βραδιά, στις 28 Φεβρουαρίου, έζησε το κοινό που παρακολούθησε το αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο που διοργάνωσε η Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, στο Τρικούπειο Πολιτιστικό Κέντρο, με την ευγενική υποστήριξη του ΤΕΙ Μεσολογγίου και του ΤΕΙ Ηπείρου, και με τον ενδιαφέροντα χαιρετισμό του Δήμαρχου Παναγιώτη Κατσούλη.
Την εκδήλωση παρουσίασε ο Αντιπρόεδρος της Βυρωνικής Εταιρείας Σωτήρης Μούρκας, ο οποίος αναφέρθηκε σε μία συγκινητική ανέκδοτη ιστορία που έζησε ο ίδιος ο ποιητής με παλιούς συντρόφους του, όταν το Φθινόπωρο του 1984 ήρθε στο Μεσολόγγι να παραλάβει σε επίσημη τελετή, προσκεκλημένος από τον Δήμο της Ιερής Πόλης, την τιμητική διάκριση του Επίτιμου Δημότη που ομόφωνα είχε αποφασίσει το Δημοτικό Συμβούλιο.
Την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου σε πάπυρο που ετοίμασε η Βυρωνική Εταιρεία επέδωσε στην Έρη Ρίτσου, ο κ. Μούρκας, ο οποίος ήταν Δημοτικός Σύμβουλος εκείνη την περίοδο.

Πουλί κανένα δεν κελάιδησε στη γης σαν το γεράκι της σιωπής…

ένας στίχος από το Πρωινό Άστρο, άνοιγε την αυλαία του αφιερώματος, Ποίηση – Μουσική – Φιλολογία από και για τον Γιάννη Ρίτσο.

«Αυτή η εμπειρία, η πρωτογενής, η πανανθρώπινη, είναι στο Πρωινό άστρο η αφορμή για να εκθέσει ο Ρίτσος όλη του την κοσμολογία. Όχι με την ψυχρή διαύγεια του διανοούμενου, αλλά μέσα από την βιωμένη συγκίνηση του θαύματος της νέας ζωής που γίνεται αφετηρία για κάθε δυνατό σκεπτικισμό , αλλά και για κάθε δυνατή προσδοκία. Το “κοριτσάκι” του Πρωινού άστρου δεν μπορούσε λοιπόν παρά να γίνει ο κεντρικός μίτος αυτού του αφιερώματος, αφού τύχη αγαθή έφερε στην σκηνή μας το ποιητικό σύμβολο υποστασιωμένο: χωρίς την παρουσία της Έρης Ρίτσου η εκδήλωση αυτή δεν θα είχε το ίδιο νόημα».

Αυτά και άλλα σπουδαία έγραψαν στο Σημείωμα των επιμελητών στο πρόγραμμα, οι διακεκριμένοι καθηγητές Μαρία Ζουμπούλη και Γιώργος Κοκκώνης, του Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου.

Με αφορμή την εκδήλωση έχει γίνει ένα ενδιαφέρον 12σέλιδο πρόγραμμα-αφιέρωμα που αξίζει να το δείτε. 

Την εκδήλωση προλόγισε η Πρόεδρος της Β.Ε.Μ, Ροδάνθη Φλώρου, που μεταξύ άλλων είπε:
“Την αποψινή βραδιά, το Πρωινό άστρο επιλέξαμε να είναι το άστρο μας. Το φως του φέγγει τη σιωπή ενός γερακιού που κελαϊδάει όπως «πουλί κανένα δεν κελάϊδησε στη γης». Φέγγει τη σιωπή των γυναικών που κυοφορούν μια «πεισμωμένη ελευθερία». Φέγγει τη σιωπή της λήθης στην οποία απωθήσαμε μουσικές σαν αυτές του Σπήλιου Μεντή, που έντυσαν στίχους σαν «το κίτρινο φθινόπωρο». Φέγγει την σιωπή μέσα στην οποία θα αναστοχαστούμε τη συνάντηση μας με έναν πνευματικό γίγαντα σαν τον Γιάννη Ρίτσο».

Στην συνέχεια η Τζίνα Καλογήρου, αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, μίλησε για την «Πεισμωμένη Ελευθερία της Σιωπής τους», αναλύοντας με έναν άρτιο συναρπαστικό λόγο, σε περιεχόμενο και λεξιλόγιο, την γραφή του ποιητή για την γυναίκα της υπαίθρου, για τις αρχέγονες αυτές ηρωικές γυναικείες φιγούρες.

Ακολούθως τον λόγο πήρε η μονάκριβη κόρη, Έρη Ρίτσου, και αναφέρθηκε σε ανέκδοτες οικογενειακές στιγμές τους, με τρυφερότητα και αγάπη έτσι όπως απήγγειλε και αποσπάσματα από το Πρωινό άστρο ,που γράφτηκε ειδικά για την γέννηση της από τον πατέρα της, αυτόν τον κορυφαίο Έλληνα ποιητή.

Η Κατερίνα Βασιλείου, τραγούδησε υπέροχα με την μοναδική φωνή της μελοποιημένα ποιήματα, και ήταν απόλαυση να την ακούς, όπως ήταν και η μουσική εκτέλεση του καθηγητή μουσικολογίας και διακεκριμένου πιανίστα Γιάννη Μπελώνη, του οποίου τα δάχτυλα κυριολεκτικά κένταγαν πάνω στα πλήκτρα!

Το υπέροχο και πρωτότυπο αυτό αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο ολοκληρώθηκε με τον χαιρετισμό και την απονομή αναμνηστικών στους συντελεστές του, από τον Πρόεδρο του ΤΕΙ Μεσολογγίου Καθηγητή κ. Βαγγέλη Πολίτη Στεργίου.

Η εκδήλωση παρουσιάστηκε ξανά με μεγάλη επιτυχία την Τρίτη 1 Μαρτίου στις 7:30 το βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα Λόγου & Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, μετά από επίσημη πρόσκληση προς την Βυρωνική Εταιρεία Μεσολογγίου, του Αντιπρύτανη και Πρόεδρου της Επιτροπής Λόγου & Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Καθηγητή κ. Βενετσάνου Μαυρέα.
Παρουσία του Πρύτανη κ. Τριαντάφυλλου Αλμπάνη, των Αντιπρυτάνεων Ισαάκ Λαγαρή, Γεωργίου Καψάλη, Κοσμητόρων πολλών Σχολών, Καθηγητών, φοιτητών, Αρχών της Πόλης και άλλων εκλεκτών προσκεκλημένων, για μία ακόμα φορά όλοι οι συντελεστές της παράστασης έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους και αποθεώθηκαν εν μέσω θερμών χειροκροτημάτων.

Προλόγισμα από την Ροδάνθη Φλώρου,
Πρόεδρο της Βυρωνικής Εταιρείας Μεσολογγίου

Η σημερινή μας εκδήλωση δημιουργήθηκε κάτω από έναν τρισδιάστατο αστερισμό: ποίηση, μουσική, φιλολογία. Προλογίζοντας την ως πρόεδρος της Βυρωνικής Εταιρείας Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, αισθάνομαι την ανάγκη να σας εκθέσω τις βαθύτερες σκέψεις μου που συνέτειναν την οργάνωσή της, όχι για να διεκδικήσω δάφνες ειδικού, αλλά για να μοιραστώ μαζί σας την έντονη συγκίνηση της εξάμηνης προετοιμασίας της.

Ο Γιάννης Ρίτσος ως κορυφαίος Έλληνας ποιητής με παγκόσμια ακτινοβολία, άσκησε μεγάλη επίδραση στις μεταπολεμικές γενιές, όχι μόνο γιατί πρωταγωνίστησε στην ελληνική ποιητική σκηνή για τουλάχιστον έξι δεκαετίες, όχι μόνο γιατί με το έργο του ανανέωσε την ελληνική γλώσσα, αλλά και γιατί έζησε με συνέπεια στις ιδέες του, αφήνοντας για παρακαταθήκη όχι μόνο αισθητική, αλλά και ήθος.

Ο όγκος των έργων του είναι τεράστιος: Πάνω από 100 ποιητικές συλλογές, 9 πεζογραφήματα, 4 θεατρικά, πολυάριθμες μεταφράσεις, μελετήματα και χρονογραφήματα. Η θεματική και εκφραστική τους ποικιλία αδιαμφισβήτητη. Η γλώσσα τους απλή, καθημερινή και συγχρόνως υψηλόφρων. Η συγκινησιακή τους δύναμη ακαταμάχητη. Μεταφράστηκαν σε 48 γλώσσες και τιμήθηκαν με μεγάλο αριθμό βραβείων μεταξύ των οποίων και το διεθνές βραβείο Λένιν. Προτάθηκε 9 φορές για το βραβείο Νόμπελ. Δεν του το έδωσαν… όμως είναι σαν να το πήρε. Σπάνια ποιητής γνώρισε τέτοια οικουμενική αναγνώριση. Η οποία πάνω από όλα οφείλεται στην οικουμενικότητα των αξιών που υπηρέτησε όχι μόνο με το έργο του αλλά με την ίδια του την ζωή.

Η ποίηση του μια ισόβια μάχη για το φως, μια αδιάκοπη φροντίδα για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, πέμπει μηνύματα διαχρονικά τραγουδώντας την ομορφιά, το όραμα, τον αγώνα, την Ελλάδα, αναδεικνύοντας το βάρος των λέξεων, «λαός», «σύμπαν», «ελευθερία», «ειρήνη».

Στα νεανικά του χρόνια, που ήταν γεμάτα οικογενειακές οδύνες και προσωπικές περιπέτειες, αντίκρισε συχνά το πρόσωπο του θανάτου, που θέρισε την μητέρα και τον αδελφό του κι απείλησε τα νιάτα του. Η αρρώστια χτύπησε την οικογένειά του σκληρά, όμως δεν τον λύγισε. Το οδυνηρό οδοιπορικό από σανατόριο σε σανατόριο συνεχίστηκε με άλλο, εξίσου οδυνηρό, από εξορία σε εξορία. Όμως ο Ποιητής ανέλαβε να σηκώσει το βάρος στωικά, αφού αισθάνεται «υπεύθυνος ενός κόσμου» από την ηλικία των εικοσιενός χρόνων, όπως λέει.

Ενταγμένος στο κουμμουνιστικό κόμμα από το 1934, εξόριστος ή μη, διαρκώς δημιουργεί. Γράφει, σκαλίζει σε πέτρες και ξύλο, ζωγραφίζει, παίζει μαντολίνο σε ορχήστρες εξορίστων, …σκηνοθετεί. Οι Μούσες είναι μαζί του σε κάθε στιγμή, και τις υπηρετεί με κάθε του αναπνοή.

Να πώς τον περιγράφει ο Μάνος Κατράκης, συνεξόριστός του στην Μακρόνησο:
«Ήμασταν στην ίδια σκηνή. Ξύπναγε το πρωί πριν από όλους. Έκανε έτσι με το ένα χέρι κι άρπαζε το κοντύλι. Με το άλλο άρπαζε το τεφτέρι. Ανασηκωνότανε λιγάκι κι άρχιζε να γράφει, να γράφει, να σκίζει, να πετάει, να φυλάει, να γράφει. Δεν ήθελε να φάει τίποτα. Από τις 5 το πρωί, κάθε μέρα. Που τά ’βρισκε, τι έγραφε, δεν μπορώ να καταλάβω».
Συναισθανόταν ωστόσο την αξία αυτών των χειρογράφων, που, μικρά και διπλωμένα σαν λαχνοί, έμπαιναν σε μπουκάλια και θάβονταν με την βοήθεια συγκρατουμένων στο χώμα, για να αναστηθούν αργότερα, όταν θα είχε περάσει η “κίτρινη ώρα”…

Το τέλος της “κίτρινης ώρας” στη ζωή του το έδωσε μια συντρόφισσά του, μια καταπληκτική γυναίκα η Σαμιώτισα ιατρός Φαλίτσα Γεωργιάδου, που έγινε το διακριτικό στήριγμά του μέχρι το τέλος της ζωής. Την παντρεύτηκε το 1954 και το 1955 απέκτησε την μονάκριβη κόρη του, που πήρε το όνομα της λατρεμένης του μάνας, Ελευθερία. Την αγαπητή ΕΡΗ όπως την ξέρουμε όλοι.

Με τη γέννηση της Έρης, στον κόσμο του Ποιητή ανέτειλε το Πρωινό άστρο μιας νέας ελπίδας. Το κοριτσάκι του δίνει νέο νόημα στο σύμπαν. Ό,τι ως τώρα ύμνησε με το βίο και τα έργα του γίνεται ένας χείμαρρος από στίχους, όπου θριαμβεύει η ζωή, όπου ο Άνθρωπος βρίσκει το ζύγι του ανάμεσα σε δένδρα, αστέρια, λουλούδια, πουλιά, ουρανό, γη, ανάμεσα στη φωνή του παγοπώλη στο δρόμο και τον ήχο των τζιτζικιών που επιστρέφουν επιτέλους στο Ναγκασάκι. Ο Άνθρωπος, μικρός και μέγας, “ένα δέντρο στη μέση τ’ ουρανού”, θαμπωμένος από το νεογέννητο θαύμα, συλλαβίζει το Πιστεύω του στις πιο μεγάλες, τις πιο υψηλές αξίες που σμίλεψε όσα χρόνια υπάρχει πάνω στη γη: “Άλλη χαρά δεν είναι πιο μεγάλη απ’ τη χαρά που δίνεις. Να το θυμάσαι κοριτσάκι”.

Πέρα από την καθαρά φιλολογική του αξία, το Πρωινό άστρο είναι οδηγός, ιδεολογικός και υπαρξιακός, για όποιον θέλει να εννοήσει τον Δημιουργό. Το σύμβολο δεν είναι εδώ ο βιολογικός γεννήτορας, αλλά ο οδηγητής, που αναλαμβάνει να πάρει το νεογέννητο κοριτσάκι από το χέρι σαν Πατέρας. Κι ας είναι “μακρύς, μακρύς, μακρύς ο δρόμος”.

Την αποψινή βραδιά, το Πρωινό άστρο επιλέξαμε να είναι το άστρο μας. Το φως του φέγγει τη σιωπή ενός γερακιού που κελαϊδάει όπως “πουλί κανένα δεν κελάιδησε στη γής”. Φέγγει τη σιωπή των γυναικών που κυοφορούν μια “πεισμωμένη ελευθερία”. Φέγγει τη σιωπή της λήθης στην οποία απωθήσαμε μουσικές σαν αυτές του Σπήλιου Μεντή, που έντυσαν στίχους σαν το “κίτρινο φθινόπωρο” και τον “παγωτατζή”. Φέγγει την σιωπή μέσα στην οποία θα αναστοχαστούμε τη συνάντησή μας με έναν πνευματικό γίγαντα σαν τον Ρίτσο.
100 χρόνια από την γέννησή του, η Έρη Ρίτσου φέρνει ανάμεσά μας τον στίχο του Ποιητή υποστασιωμένο. Πόσα μας δίδαξε το κοριτσάκι του Πρωινού άστρου, από τα ανθολόγια του Σχολείου ως τα μοναχικά μας αναγνώσματα… Πόσα μου δίδαξες, Έρη, ανεπιτήδευτα, ανιδιοτελώς, καθώς ετοιμάζαμε αυτό το αφιέρωμα… Σ’ ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου για την τιμή που μας κάνεις απόψε.

Θερμές ευχαριστίες έχω να απευθύνω και
– στην εξαιρετική καθηγήτρια, Τζίνα Καλογήρου.
– στους αγαπητούς φίλους μου, διακεκριμένους καθηγητές του Μουσικού Τμήματος του ΤΕΙ Ηπείρου, Μαρία Ζουμπούλη και Γιώργο Κοκκώνη, που με συστηματική έρευνα και πολλή εργασία επιμελήθηκαν το μουσικό αφιέρωμα και το έντυπο που το συνοδεύει.
– στον διακεκριμένο πιανίστα Γιάννη Μπελώνη και την ηθοποιό-τραγουδίστρια Κατερίνα Βασιλείου, από τους κόλπους του ίδιου Τμήματος, που μας κομίζουν την σπουδή και την τέχνη τους.
– στον Πρόεδρο του ΤΕΙ Μεσολογγίου Καθηγητή Βαγγέλη Πολίτη-Στεργίου, που και αυτή τη φορά στήριξε το έργο της Βυρωνικής Εταιρείας
– στον Πρόεδρο του ΤΕΙ Ηπείρου καθηγητή Γρηγόρη Γκίκα που συνέβαλε προσωπικά στην πραγματοποίηση αυτού του αφιερώματος.
– Στον Αντιπρύτανη και Πρόεδρο της επιτροπής Λόγου & Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Καθηγητή κ. Βενετσάνο Μαυρέα, για την επίσημη πρόσκληση, να παρουσιαστεί με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αυτό το αφιέρωμα την 1 Μαρτίου 2011, στην Αίθουσα Λόγου & Τέχνης στην Πανεπιστημιούπολη.

Εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλω και στον Δήμο Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου για την παραχώρηση της Αίθουσας του Τρικούπειου Πολιτιστικού Κέντρου, καθώς και στις εφημερίδες και στον ηλεκτρονικό τύπο για την προβολή.

Τέλος, ως πρόεδρος της Βυρωνικής Εταιρείας ευχαριστώ όλους εσάς που μας τιμάτε απόψε με την παρουσία σας, και εύχομαι αυτό το καλοδουλεμένο έντυπο του αφιερώματος που κρατάτε στα χέρια σας , να μείνει για πάντα ενθύμιο τιμής.

Βίντεο από την εκδήλωση

Όλα τα βίντεο της εκδήλωσης μπορείτε να τα δείτε εδώ

Φωτογραφίες από την εκδήλωση